PL
Stale żaroodporne według PN-71/H-86022 – wykaz gatunków i współczesne odpowiedniki.
Stale żaroodporne to materiały stworzone do pracy w ekstremalnych warunkach – tam, gdzie temperatura przekracza 800°C, a zwykłe stale konstrukcyjne tracą swoje właściwości. Dzięki odpowiedniemu składowi chemicznemu oraz dodatkom stopowym potrafią zachować odporność na utlenianie, działanie gazów przemysłowych, spalin i agresywnych czynników korozyjnych.
W Polsce przez długie lata podstawowym dokumentem opisującym tę grupę materiałów była norma PN-71/H-86022, zawierająca szczegółowy wykaz gatunków stali żaroodpornych. Choć obecnie obowiązują normy europejskie serii PN-EN 10095 oraz PN-EN 10088, w dokumentacjach technicznych i remontowych wciąż spotyka się stare oznaczenia.
Poniżej znajdziesz kompletny opis najważniejszych gatunków z PN-71/H-86022 wraz z ich współczesnymi odpowiednikami i typowymi zastosowaniami.
Charakterystyka normy PN-71/H-86022
Norma PN-71/H-86022 definiowała stale żaroodporne według:
- składu chemicznego (zawartości chromu, niklu, krzemu, aluminium, tytanu i innych dodatków stopowych),
- właściwości mechanicznych i odporności na pełzanie,
- zakresu temperatur pracy poszczególnych gatunków,
- zastosowań przemysłowych (energetyka, przemysł chemiczny, hutnictwo, przemysł szklarski).
Dzięki klasyfikacji normy PN-71/H-86022 inżynierowie mogli dobrać odpowiednią stal do pracy w kotłach, piecach, rurociągach i urządzeniach technologicznych.
Podstawowe gatunki stali żaroodpornej wg PN-71/H-86022
H6S2
- Typ: stal ferrytyczna, z dodatkiem krzemu i aluminium.
- Zakres pracy: do ok. 950°C.
- Właściwości: odporna na utlenianie w wysokiej temperaturze, zachowuje stabilność strukturalną.
- Zastosowanie: elementy pieców, grzałki, palniki, części pracujące w kontakcie z płomieniem.
- Odpowiednik EN: 1.4713 (X10CrAlSi7).
H18JS
- Typ: stal ferrytyczna chromowo-krzemowa.
- Zakres pracy: do ok. 1000°C.
- Właściwości: wysoka odporność na korozję gazową, stabilność struktury przy długotrwałej eksploatacji.
- Zastosowanie: elementy instalacji energetycznych, komory spalania, wymienniki ciepła.
- Odpowiednik EN: 1.4742 (X10CrAlSi18).
H25N20S2
- Typ: stal austenityczna chromowo-niklowa z dodatkiem krzemu.
- Zakres pracy: do ok. 1100°C.
- Właściwości: bardzo wysoka odporność na utlenianie i działanie agresywnych spalin.
- Zastosowanie: petrochemia, przemysł energetyczny, elementy kotłów i pieców, rurociągi wysokotemperaturowe.
- Odpowiednik EN: 1.4841 (X15CrNiSi25-21).
H18N9S
- Typ: stal austenityczna chromowo-niklowa z krzemem.
- Zakres pracy: do ok. 1050°C.
- Właściwości: dobra odporność na utlenianie i korozję chemiczną, stabilna struktura.
- Zastosowanie: instalacje chemiczne, urządzenia dla przemysłu szklarskiego, elementy grzewcze.
- Odpowiednik EN: brak bezpośredniego odpowiednika, zbliżona do gatunków serii 304/309.
H23N18
- Typ: stal austenityczna chromowo-niklowa.
- Zakres pracy: do ok. 1150°C.
- Właściwości: odporna na bardzo wysokie temperatury, zachowuje właściwości mechaniczne przy długotrwałej eksploatacji.
- Zastosowanie: piece hutnicze, komory spalania, przemysł ciężki.
- Odpowiednik EN: 1.4845 (X8CrNi25-21).
H25T
- Typ: stal ferrytyczna z dodatkiem tytanu.
- Zakres pracy: do ok. 1000°C.
- Właściwości: bardzo dobra odporność na utlenianie w obecności spalin, stabilność strukturalna.
- Zastosowanie: wymienniki ciepła, elementy pieców, spalarnie odpadów.
- Odpowiednik EN: 1.4746 (X8CrTi25).
Zestawienie porównawcze
| Gatunek (PN-71/H-86022) | Struktura | Temp. pracy | Odpowiednik EN | Typowe zastosowanie |
| H6S2 | Ferrytyczna | do 950°C | 1.4713 | Piece, elementy grzewcze |
| H18JS | Ferrytyczna | do 1000°C | 1.4742 | Energetyka, wymienniki ciepła |
| H25N20S2 | Austenityczna | do 1100°C | 1.4841 | Petrochemia, kotły, rurociągi |
| H18N9S | Austenityczna | do 1050°C | – | Chemia, przemysł szklarski |
| H23N18 | Austenityczna | do 1150°C | 1.4845 | Piece hutnicze, komory spalania |
| H25T | Ferrytyczna | do 1000°C | 1.4746 | Spalarnie, wymienniki ciepła |
Stale żaroodporne dawniej i dziś
Norma PN-71/H-86022 była fundamentem dla polskiego przemysłu przez dekady. Jej szczegółowe wymagania gwarantowały bezpieczeństwo eksploatacji kotłów, pieców i instalacji przemysłowych.
Dziś obowiązują nowoczesne normy PN-EN 10095 i PN-EN 10088, które zastąpiły dawne oznaczenia i dostosowały polski system do wymogów Unii Europejskiej. Mimo to znajomość starych symboli (H6S2, H18JS, H25N20S2) wciąż jest niezbędna – zwłaszcza przy remontach i modernizacjach starszych obiektów.
Podsumowanie
Stale żaroodporne według PN-71/H-86022 to materiały stworzone do pracy w ekstremalnych warunkach. Norma definiowała gatunki ferrytyczne i austenityczne o różnych zakresach temperatur – od 950°C do nawet 1150°C. Choć dziś zastąpiły ją normy PN-EN, jej znajomość pozostaje kluczowa w praktyce inżynierskiej.
Dzięki porównaniu dawnych oznaczeń z aktualnymi odpowiednikami EN łatwo dobrać odpowiednią stal do remontu, modernizacji czy nowego projektu. To nie tylko kwestia techniczna – to gwarancja bezpieczeństwa i trwałości instalacji pracujących w wysokiej temperaturze.